Zihin Haritası; 1960’lı yılların sonlarında Tony Buzan tarafından geliştirilmiş olan etkili bir grafik destekli çalışma tekniğidir.
Düşünceleri oluşturmak, görselleştirmek, tasarlamak ve sınıflandırmak ile birlikte, eğitim alanında, organizasyonda, problem çözümünde ve karar alma süreçlerinde kullanılır. Bilgiler arasındaki anlamsal ya da diğer bağlantıları gösteren ortası resimli bir diyagramdır.
Eğitim sisteminin öğrencileri ezbere koşarak yaratıcı zekalarını geliştirmelerini engellediğini belirten Tony Buzan, bu nedenle 5 yaşındaki bir çocuğun yaratıcı zekasının yüzde 90′ nını kullanırken, aynı oranın yetişkinlerde yüzde 10’lara düştüğünü açıkladı.
Bunun nedeni, mantık ve somut düşünceye dayalı öğrenme sisteminin, beynin sadece sol tarafının aktif kullanılmasına neden olduğu, sağ beynin yaratıcı, üretken, hayal kuran, keşif yapan kısmının ise ihmal edildiği bulgusudur.
Yeni icatlar, keşifler, hayaller, yaratıcılık, yeni fikirler, mevcutu olağan dışı şekilde kullanabilme kapasitesi sağ beynin fonksiyonları arasındadır. Bu hayallerin gerçeğe nasıl dönüştürüleceği düşüncesi ise, sol beynin mantık ve analitik düşünme sürecine dahil olması sonucu ortaya çıkar.
Beyni bütün kapasitesiyle kullanmayı hedefleyen Buzan, bunun ancak zihin haritası tekniği ile mümkün olduğunu düşünüyor.
Bu yöntem anahtar sözcüklerden, resimlerden faydalanarak bilgiyi organize etmek için kullanılan ve karmaşık ve detaylı bilgi yığınlarını sınırlı bir alanda ve akılda kolayca kalacak şekilde depolayan bir grafik yöntemdir.
Renkler, sembol ve resimler sağ beyni harekete geçirirken, sol beyin organize bilgiyi uzun süreli hafızaya kolaylıkla depolayabilir.
Zihin haritalarının ilk örneklerine Da Vinci’nin notlarında da rastlamak mümkündür.
Sayfalar süren bilgiyi ya da adımlar dolusu yapılacaklar listesini tek bir sayfaya uzun süre, kolayca akılda kalacak şekilde aktarmayı mümkün kılar. Bu nedenle , Buzan’ın öğrenme güçlü çeken çocuklar üzerinde yaptığı araştırmalar olumlu sonuçlar vermiştir.
Bir konuyu tekrar ederken beyin sayfayı bütün olarak görür ve takip eden paragraf öncesinde bütün veriyi analiz etmek için işleme alır, bu da sayfada kalınan yerin unutulmasına, kelime ve cümle yoğunluğunun ezberinin, kalıcı öğrenmeyi zorlaştırmasına, aynı bilgiyi farklı kelimelerle ifade etmenin neredeyse mümkün olmadığı ezberci sistemin işe yaramamasına neden olur.
Bilgi şekil, sembol ve kelimeler ile zihne işlendikten sonra, üzerinden aylar hatta günler geçse dahi, yeniden hatırlamak kolaylaşır.
Yararları;
- Hızlı ve kalıcı öğrenme
- Uzun süreli hafızaya alma
- Konsatrasyon
- Yaratıcılık
- Özgüven
- Akıcı konuşma becerisi
- Hızlı tekrar
- Kısa süreli çalışmanın yeterliliği
- Sunum becerisi kazanma
Anahtar;
- Sayfayı yatay olarak kullanın, böylece beynin yeni bilgi ekleme gücüne yer açarsınız.
- Renkli kalemler kullanın.
- Sadece şekil sembolleri kullanabileceğiniz gibi, tek kelimelerden oluşan anahtarları da tercih edebilir ya da karma bir harita oluşturabilirsiniz.
- Çalışmak istediğiniz ana konuyu ortaya yerleştirin.
- Ana konuya bağlı konu başlıklarını kalın dallar halinde konumlandırın.
- Konu başlıklarının ayrıntılarını kendi içlerinde ince dallar ile şekillendirin.